نگاهی به سیره پیامبر اکرم(ص) و امام صادق (ع)
” و ما ارسلناک الا رحمه للعالمین “
جهان و عربستان پیش از ظهور اسلام در وضعیت نابسامان و تنفرآمیز به سر می‌برد. و فضای تاریک و ظلمانی بر تمام جهان و به‌ویژه عربستان حکومت می‌کرد. نگاه اجمالی به آنچه در جهان و عربستان می‌گذشت نمایانگر ابعاد مختلف انحراف و انحطاط و نارسایی اوضاع جهانی بود. که به برخی از آن‌ها به‌صورت فشرده اشاره می‌شود.
یکم) اعتقاد یا نظام اعتقادی: پیش از ظهور اسلام مردم در سراسر جهان ازنظر عقاید و افکار و شوون فردی و اجتماعی در وضع اسف‌انگیز و نامعقول به سر می‌بردند. بت‌پرستی و پرستش اجسام و اشیای گوناگون در برخی از جوامع مانند: روم غربی و چین و هند و.. رواج داشت. دین یهود تحریف‌شده نیز درجایی دیگری از جهان پیروانی داشت و دین مسیح (ع) که برای تهذیب و تطهیر اخلاق و دور کردن مردم از آلودگی‌ها از سوی خداوند آمده بود از طرف پدران روحانی تغییر ماهیت یافته و دکانی شده بود برای سوداگری پدران کلیسا! انحطاط اعتقادی و اخلاقی و معنوی که در همه‌جا سایه گسترده بود، بشریت را به‌سوی پرتگاه سقوط ابدی سوق می‌داد.
دوم) اقتصاد ناسالم و آلوده به فساد و ربا و بهره و…: اقتصاد بیمار قبل از اسلام مبتنی بر نظام فیودالی و برده‌داری و بهره‌کشی‌های ظالمانه و استثمار بود که درنتیجه آن اختلاف طبقاتی و درگیری‌ها حالت عمومی به خود گرفته و نظام‌های قدرتمند روم و ایران را متزلزل و بسیار آسیب‌پذیر کرده بود. که یکی از عوامل سقوط آن‌ها نیز گردید.
سوم) نظام اجتماعی و اخلاقی: روابط ناسالم ارباب و برده و فیودال و رعیت سبب سنت‌های زشت و زننده اجتماعی و اخلاقی در جوامع پیش از ظهور اسلام شده بود. ازجمله: فقر و فرزندکشی و زنده‌به‌گور کردن دختران و ننگ دانستن زنان و افتخارات موهوم نژادی و قبیله‌گرایی و به دنبال آن غارتگری، چپاول و وحشیگری و تعدی و تجاوز، کم‌فروشی، پیمان‌شکنی و فساد و فحشا و شراب‌خواری و قمار و بسیاری از مظاهر فساد و تباهی مردم عرب را در لجنزاری از فساد و انحطاط فروبرده بود. اگر احیانا در برخی از قلمرو عرب (یمن) نشانه‌هایی از تمدن ظاهری و ساختمان‌ها و سازه‌های باشکوه وجود داشت اما چون آمیخته با جهل و خرافات و به‌دور از خرد و عاری از آموزه‌های وحیانی بودند، در درون کاخ‌های بلند و مستحکم، انواع و اقسام شرک و بت‌پرستی و خرافه و هواپرستی رایج بود، که همان‌گونه که در قرآن امده با سنت‌های حکیمانه الهی از بین رفتند و اثری از آن‌همه شکوه و جلوه‌نمایی باقی نماند. زیرا تمدن بدون تدین به‌رغم جلوه‌نمایی کوتاه‌مدت، ماندگار نخواهد بود.” ماعندکم ینفد و ماعندالله باق ” سوره نحل/ ۹۶
این‌ها نمایی از وضعیت کلی جهان و عربستان پیش از ظهور اسلام بود که با تولد آخرین و کامل‌ترین فرستاده الهی و تابش نور جهان‌افروز اسلام، سیر نزول و سقوط آن‌ها سریع‌تر و سرانجام زوال آن‌ها تحقق یافت. با تولد پیامبر گرامی اسلام، کاخ عظیم انوشیروان لرزید و چهارده کنگره آن فروریخت و آتش هزارساله آتشکده فارس خاموش شد. دریاچه ساوه خشکید. وقوع این حوادث، پیام‌های رسا و روشن برای مردم و اداب‌ورسوم و عقاید و اخلاق منحط آن‌ها منتقل نمود.
بر اساس اراده حکیمانه الهی، دین کامل وجهانی و جاودانی اسلام توسط برترین پیامبرش باید بر مردم ابلاغ و اساس بت‌پرستی و شرک از جهان برچیده و توحید و خداپرستی که مقتضای فطرت انسان است و سعادت و رستگاری انسان را به ارمغان می‌آورد تحقق خواهد یافت. منشور هم‌آوا و هماهنگ با فطرت انسانی اسلام که توسط پیامبر اعظم (ص) اعلام و ابلاغ شد، اساس تمام اعتقادات شرکآالود عربستان و جهان را نشانه رفت و بنیاد تمدن عظیم اسلامی را پی‌ریزی نمود که به‌اختصار یادآوری می‌شود.
توحید و نفی شرک، احسان به والدین، منع کشتن فرزندان برای ترس از فقر و رازقیت تام و کامل خداوند. دوری و پرهیز از فساد و فحشای آشکار و نهان، اجتناب از قتل و خونریزی به‌ناحق، رعایت حقوق تمام و کمال ایتام، عمل به قسط و عدل و پرهیز از کم‌فروشی و احتکار، عدم تکلیف طاقت‌فرسا و تکلیف متناسب با توان انسان‌ها، رعایت حق و عدالت در گفتار و کردار و آشکار نمودن آن و لو در مورد نزدیکان و خویشان، وفای به عهد و پیمان (اعم از پیمان‌های الهی و پیمان‌های که بین انسان‌ها با یکدیگر می‌بندید). نظام اعتقادی اسلام بر اساس پرستش خدای یگانه قادر و متعال که خالق و مدبر و منعم و رازق تمام مخلوقات است، استوار و نظام اقتصادی اسلام بر نفی ربا و بهره و حذف برده‌داری و معیار بودن عدالت و احسان و تلاش و کار و مالکیت بر اساس کار مبتنی است. در جامعه اسلامی مقیاس برتری نه بر اساس نژاد و ثروت و قدرت، بلکه بر مبنای تقوا و اخلاق و کرامت بنیادگذاری شده است که آیات شریف قرآن بر آن تصریح دارد. ” … لا تشرکوا به شیئا” و ” لا اله الا الله” مامن اله الا الله” ” هو الذی فی السماء اله و فی‌الارض اله ” و ” الحمد لله الرب العالمین” و ” قل هو الله احد” و…. ” ان اکرمکم عندالله اتقاکم” و ” ان لیس للانسان الا ما سعی” و همچنین صدها آیات دیگر که به عدالت و احسان و نیکی و حسن خُلق دلالت دارند.
این‌گونه بود که خداوند متعال بر بشریت و انسان منت نهاد و با فرستادن رسول خاتم، دین جهانی و جاودانه را به‌واسطه او بر مردم اعلام و ابلاغ و همراه با معجزه ابدی قرآن اتمام و اکمال نمود و در امتداد آن در شکل و صورت و محتوای امامت به جانشینان معصوم رسولش (امامان و رهبران راستین الهی) سپرد و به پیامبرش دستور داد که پس از خود جانشینی امامان و قرآن و همراهی جدایی‌ناپذیر آن دو را تا رستاخیز عظیم، تصریح و تاکید نماید.
سلسله راهنمایی و هدایت‌گری رهبران الهی که از آدم (ع) آغاز و تا رسول خاتم (ص) در قالب نبوت و رسالت استمرار داشت، توسط نبی خاتم که در غدیر خم به دستور خداوند متعال، به‌صورت علنی و رسمی و آشکار و در جمع بیش از صد هزار مسلمان با امامت و ولایت امیرالمومنین علی (ع) و استمرار و امتداد آن با رهبری امامان معصوم از اهل‌بیت پیامبر (ص) با ذکر نام و مشخصات و صفات و ویژگی‌های پیشوایان دوازده‌گانه معصوم تصریح و تبیین شد.
امام صادق (ع) ششمین امام و رهبر در سلسله نور و هدایت در سپهر درخشان امامت است که با استفاده از فضای مناسب درگیری‌های امویان و عباسیان، تابش علوم و معارف و آموزه‌های نبوی و علوی را چنان گسترش داد که شعاع نورانی آن سراسر جهان اسلام، بلکه جهان بشریت را روشن و نورانی نمود. در فاصله یک نسل بعد در زمانی که امام هشتم (ع) در نیشابور در جمع هزاران نفر از مشتاقان و تشنگان علوم وحیانی، با تمام وجود به سخنان و احادیث امام رضا(ع) گوش فرا می‌دهند و می‌نویسند.
سفره گسترده فیض امام چنان گسترده بود که چهار هزار نفر که بسیاری از آن‌ها از دانشمندان به نام و دارای فضایل و برخوردار از علوم و دانش فراوان و اخلاق نیک بودند، بهره‌ور شدند. «زراره» و «حمران ابن اعین» از علما و دانشمندان و فقهای نامدار عصر خود، از شاگردان و یاران خاص امام باقر و امام صادق (ع) بودند.”هشام “و”ابن ابی یعفور”و “مفضل بن عمرجعفی” و” جابر بن حیان “و… که در فلسفه و کلام و عقاید و ریاضی سرآمد دانشمندان عصرشان بودند. سران مذاهب مالکی و حنفی و شافعی به اعتراف خودشان افتخار شاگردی امام صادق (ع) را داشتند.
رییس مذهب مالکیه: “چشم من افضل از جعفر بن محمد در زهد و فضل و ورع و علم و عبادت ندیده است”. ابوحنیفه نیز افتخار می‌کند که دو سال در مکتب پربار امام صادق (ع) آموزش‌دیده است. که آن را ریشه همه آگاهی‌های فقهی خود می‌داند. ” لولا السنتان لهلک النعمان”
گستره فیض علوم خدایی امام صادق (ع) نه‌تنها جهان اسلام را روشن و نورافشانی کرد بلکه پس از ۱۳ قرن دانشمندان اروپا به تعمق و تفکر در تعالیم و آموزه‌های علمی او پرداخته و کتاب‌ها نوشته‌اند.
توحید مفضل که در حکمت و کلام و عقاید کم‌نظیر است ازجمله تعالیم و آموزه‌های امام صادق(ع) است که به‌صورت کتاب جداگانه چاپ و ترجمه‌شده است. در پایان این نگاشته مختصر از باب تبرک و تیمن به فرازی از فرمایشات ان امام همام در مکارم اخلاق اشاره می‌شود. “…. الورع و القنوع و الصبر و الشکر و الحلم و الحیاء و السخاء و الشجاعه و الغیره و البر و صدق الحدیث و اداءالامانه ” بحارالانوار ج۶۶ص ۳۹۷ فرمود: مکارم اخلاق این‌هایند: ورع و پرهیزکاری قناعت صبر، شکر، حلم و بردباری، حیا و خویشتن‌داری، سخاوت و جوانمردی، شجاعت و دلیری، غیرت و مردانگی ، نیکوکاری ، راست‌گویی وراست کرداری، و ادای امانت.
(
(