شب‌های قدر سرنوشت‌ساز است یا اندیشه و تلاش؟

شب‌های قدر در باور اسلامی شب‌های حساس و سرنوشت‌سازی است. بر اساس آیات قرآن و احادیث وارده از سوی بزرگان دین خداوند قرآن را در این شب نازل کرده و نیز مقدرات یک‌ساله (از خوب و مطلوب تا بد و منکوب) انسان‌ها در این شب از طرف خداوند متعال تعیین می‌گردد. به همین دلیل از سوی متولیان و رهبران دینی و مذهبی توصیه به بیداری و راز و نیاز به درگاه خداوند به خاطر جلب رضایت او و کسب بهترین تقدیر، گردیده است. از همین‌رو در میان مسلمانان این شب گرامی داشته می‌شود. هرچند در این‌که کدام یکی از شب‌های رمضان شب قدر است میان شیعه و سنی اختلاف نظر است اما به پندار شیعیان شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست سوم شب‌هایی است که شب قدر در آن قرار دارد و مومنان برای درک آن شب، این سه شب را بیدار و به دعا و نیایش مشغول باشند و حاجات و خواسته‌های خود را با خداوند متعال در میان بگذارند و از خداوند رقم زدن بهترین تقدیر و سرنوشت را آرزو نمایند.

ازآنجای که شهادت امیر مومنان امام علی (ع) در شب‌های قدر رخ‌داده برای شیعیان اهمیت و حساسیت این شب‌ها دوچندان و از جایگاه ویژه‌ی برخوردار گردیده است. شیعیان در این سه شب‌بیدار می‌مانند و به دعا و گریه و زاری مشغول می‌گردند و برای شهادت اولین امام خود نیز روضه و مداحی و نوحه‌خوانی می‌کنند. فضای معنوی و حال و هوای که این مناسبت دینی و مذهبی ایجاد می‌کند بسیار زیبا و باصفا و سازنده است اما این‌که واقعا این برداشت که مقدرات یک‌ساله انسان‌ها در این شب رقم می‌خورد و انسان‌ها می‌توانند با بیدار ماندن و دعا و تضرع و زاری سرنوشت دلخواه خود را رقم بزند جای اماواگرهای زیادی است. اگر این برداشت درست باشد و واقعا در این شب مقدرات انسان رقم بخورد و شب‌نشینی و دعا و التماس در پیشگاه خداوند نقشی داشته باشند باید مسلمانان از بهترین سرنوشت و کفار از بدترین سرنوشت برخوردار باشند درحالی‌که بسیار واضح و عیان می‌بینیم که چنین نیست و اتفاقا قضیه برعکس است کفار از سرنوشت بهتر و مسلمانان با سرنوشت بسیار بد و غم‌انگیزی سر دچار‌اند.

با اندک تامل و بررسی وضعیت مسلمانان و غیرمسلمانان به این نتیجه‌ی قطعی می‌رسیم که برپایی مراسم احیا و شب‌زنده‌داری هیچ نقشی در تعیین سرنوشت بهتر برای مسلمان‌ها نداشته و ندارد. پس یا باید قایل شویم که این باور و برداشت از سوره قدر اشتباه است و یا از بیخ منکر شویم و بگوییم که خدای‌نخواسته حرف قرآن حرف خدا نیست و… . از طرف دیگر قرآن کریم به شکل بسیار صریح و رسا بیان کرده است که: وَأَن لَّیْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى، و اینکه برای انسان بهره‌ای جز سعی و کوشش او نیست، تعیین تقدیر را توسط شب‌زنده‌داری و دعا و توسلات به ایمه و … نفی می‌کند و مثل این حدیث معروف که می‌گوید: تَفَکُّرُ ساعَهٍ خَیْرٌ مِنْ عِبادَهِ سَنَهٍ یا سِتّینَ سَنَهً یا سَبْعینَ سَنَه. یک ساعت تفکر از عبادت یک سال و یا شصت و یا هفتاد سال بهتر است. از این قبیل مضامین هم در قرآن و هم در احادیث الی ماشالله زیاد است و با تجربه انسانی همراه و هم‌سو است. شاید نیاز به گفتن نباشد که انسان موجودی است که تقدیرش را خداوند به خود او واگذار کرده و انسان باید باتدبیر و تلاش خود تقدیر خود را بسازد و از درد گرسنگی، رنج فقر و تنگ‌دستی، بیماری‌‌های گوناگون و جهنم جنگ و خشونت‌های اجتماعی خودش را نجات دهد و سرنوشت فردی و جمعی خود با سرپنجه عقل و تدبیر، معجزه کار و تلاش طبق میل و دلخواه خود بسازد و منتظر گشوده شدن در آسمان برای ارتزاق نمانند که نتیجه قطعی و تجربی‌اش سرنوشت امروز مردم افغانستان و بیست‌وهشت میلیون گدایی است که سازمان ملل اعلان کرده که اگر کمک‌های خود را قطع نمایند این تعداد انسان در معرض خطر جدی گرسنگی و … قرار می‌گیرد. بنابراین کار و تلاش خودش بهترین عبادت و نیایش است. اگر کار و تلاش برای رضای خدا و همکاری با همنوعان و دستگیری مستمندان و… باشد اثر و نتیجه‌اش مثل ضربت علی است که در روز خندق به کار رفت که از عبادت جن و انس با ارزش‌تر و بهتر است.